Eindhoven,
17
april
2020
|
09:37
Europe/Amsterdam

‘Voor bestrijden eenzaamheid zijn geen simpele oplossingen’

Er is veel aandacht voor ‘eenzaamheid’, met name onder ouderen, nu heel Nederland verplicht binnen zit door het coronavirus. “Begrijpelijk, veel mensen zijn nu alleen”, zegt eenzaamheidsexpert Eric Schoenmakers van Fontys. “Maar ik zie wel dat het probleem simpeler wordt gemaakt dan het is. En we moeten elkaar ook niet van alles gaan aanpraten.”

Samenvatting

Fontys kent veel opleidingen waar lering kan worden getrokken uit wat nu gaande is. Door zowel docenten als studenten. In een serie artikelen laat Bron docenten en andere Fontys-experts vanuit hun discipline vertellen wat de coronacrisis blootlegt. Deze keer: eenzaamheid.

“Als media gaan schrijven dat eenzaamheid even erg is als vijftien sigaretten per dag roken, dan klinkt dat wel als héél erg. Maar er zijn allerlei vormen van eenzaamheid en veel daarvan horen gewoon bij het leven, net zoals iedereen weleens stress of pijn voelt”, zegt docent-onderzoeker Schoenmakers, werkzaam bij Fontys Hogeschool Mens en Gezondheid in Eindhoven.

Al meer dan tien jaar doet hij onderzoek naar eenzaamheid en één ding weet hij inmiddels zeker: “Het is geen eenduidig iets. Het is makkelijk om Eric Schoenmakerser simpel over te denken, bijvoorbeeld in termen als ‘de eenzame, zielige oudere’”, vertelt hij. “Ik heb een hekel aan die term, het is eendimensionaal en leidt af van de werkelijke oorzaken van het probleem.”

Fase van het leven
Jongeren en mensen met een handicap of uit een andere cultuur hebben er evengoed last van. Bovendien is het volgens hem belangrijk te beseffen dat eenzaamheid bij het leven hoort en in bepaalde fases extra kan voorkomen. “Bijvoorbeeld omdat je leven als student erg verandert, je uit een echtscheiding komt of je partner is overleden.”

Schoenmakers kan zich voorstellen dat er nu bijvoorbeeld een groep thuiszit van het werk die vooral collega’s als contacten heeft en zich nu verloren voelt. “Maar je weet ook dat het tijdelijk is en dus weer overgaat.”

Ook in verpleeghuizen zal volgens hem de eenzaamheid toenemen, nu bewoners niemand mogen ontvangen - hoewel ook voor hen geldt dat als zij beseffen dat het tijdelijk is, ze er vaak wel mee kunnen omgaan.

"Maar het is natuurlijk een kwetsbare groep. Daarbij komt dat mensen die aan het eind van hun leven zijn, vaak veel zingevingsvragen hebben. Als ze daar niks mee kunnen, leidt dat tot extra gevoelens van eenzaamheid."

Dus ook nu we vanwege de pandemie binnen moeten blijven, zijn er allerlei vormen van eenzaamheid. Bovendien kunnen mensen zich ook juist minder alleen voelen omdat iederéén thuiszit; vanuit de gedachte ‘gedeelde smart is halve smart’. “Het gevoel van verbondenheid kan ervoor zorgen dat je je minder eenzaam voelt.”

Fundamenteel afgesloten
Je eenzaam voelen komt vaak voor. Uit onderzoeken blijkt dat 30 tot 40 procent van de mensen weleens eenzaam is. “Maar dan gaat het om mensen die zich ‘af en toe’ eenzaam voelen”, benadrukt Schoenmakers.

Tussen de 8 en 12 procent (is de schatting van onderzoekers) van de mensen ervaart structurele eenzaamheid en dat heeft allerlei ernstige gevolgen. “Er is pas sprake van ernstige eenzaamheid als er langdurig een gat zit tussen wat je wilt en wat je hebt.  Je voelt je fundamenteel afgesloten van anderen. Deze mensen kunnen stress ervaren, zich nog meer gaan terugtrekken of slecht voor zichzelf zorgen, wat kan leiden tot gezondheidsklachten.”

Maatje weg
Voor deze groep mensen, is het nu extra zwaar als bijvoorbeeld hun ‘maatje’ is weggevallen. “Als jouw enige contact deze vrijwilliger is en die kan nu niet meer komen, is dat heel erg. Ook kunnen langzaam opgebouwde sociale vaardigheden weer teniet worden gedaan”, aldus Schoenmakers.

Het is volgens hem een doorlopende reflex bij mensen die door gebrek aan sociale vaardigheden moeite hebben om contact te maken: ze schieten terug in de oude groef. “Ze kiezen voor de ‘veilige’ weg. Als dan die vrijwilliger niet meer komt, proberen ze ook dat praatje met de buurman niet meer, waar ze misschien net mee aan het oefenen waren.”

Bieden social media geen soelaas? Veilig vanachter je laptop chatten met jan en alleman? Nee, niet echt zegt Schoenmakers. “Uit onderzoek weten we dat social media kunnen helpen tegen eenzaamheid, maar je contacten moeten dan wel grotendeels uit een bestaand, fysiek, netwerk komen. Anders kan het de eenzaamheid juist vergroten.”

85-plussers
Hoewel hij niet wil onderschatten wat de huidige situatie betekent voor bijvoorbeeld alleenstaanden, vindt hij dat we het probleem van eenzaamheid niet moet uitvergroten. “Als je steeds tegen ouderen zegt dat ze zich ‘wel eenzaam zullen voelen’, Existentiële eenzaamheid komt eerder onder 85-plussers voor.dan gaat zo iemand dat ook zelf denken. Terwijl we die echte eenzaamheid vaak pas bij 85-plussers zien.”

Op dit moment is het aanbod aan vrijwilligers zelfs hoger dan de vraag, weet Schoenmakers. “Het fascineert me dat er zoveel aandacht is voor eenzaamheid, dat is al jaren zo en neemt toe rond kerst en nu met deze crisis. Mogelijk heeft het te maken met onze eigen angst om eenzaam te worden. Vooral nu het steeds aan ouderen wordt gekoppeld, zijn mensen bang dat het automatisch bij ouderdom hoort.”

Taboe wegnemen
Als het aan Schoenmakers ligt, moet vooral het taboe op eenzaamheid weg. Dus stoppen met simpelweg de groep ‘zielige ouderen’ te bestempelen als eenzaam, maar beseffen dat iedereen in periodes in zijn leven eenzaamheid kan ervaren.

“Als we echt het gesprek daarover durven aangaan, dan kom je erachter wat jijzelf of je gesprekspartner mist en kun je onderzoeken wat daaraan gedaan kan worden. In een goed gesprek kom je niet met een oplossing, maar luister je goed en probeer je te helpen zodat iemand die in de put zit zelf de regie weer kan nemen en weer een eerste stap zet.”

Voor het bestrijden van eenzaamheid zijn geen simpele oplossingen, benadrukt Schoenmakers. “Het is leuk als de minister-president zegt ‘praat eens wat vaker met je eenzame buur’, maar dat is echt niet genoeg. Ik ben ook bang dat als het virus voorbij is, de aandacht ervoor weer snel verslapt.” [Petra Merkx]

Reacties (0)
Bedankt voor uw bericht.